کد مطلب:1444 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

اعضاي دولت موقت جمهوري اسلامي ايران، نيز عملكرد چند ماهه آن دولت را براي ما بنويسيد. نيز بيان كنيد كه چرا در كابينههاي بعدي حضور نداشتند؟

برخي اعضاي دولت موقت عبارت بودند از:

1- مهندس مهدي بازرگان

2- داريوش فروهر

3- حسن نزيه

4- يداللَّه سحابي

5- ابراهيم يزدي

6- كريم سنجابي

7- ايزدي

8- هاشم صباغيان

9- علي اكبر معين فر

10- صدر حاج سيد جوادي

11- سپهبد قرني

12- دكتر مدني

13- عباس امير انتظام.

در خصوص عدم استفاده از همه اعضاي كابينه دولت آقاي بازرگان در كابينههاي بعد نياز به آن هست كه عملكرد آنها مورد بررسي قرار گيرد. در خصوص عملكرد دولت موقت سه رويكرد وجود دارد:

أ) ديدگاه موافق

برخي عقيده دارند كه دولت موقت هم در گزينش اعضاي كابينه موفق بوده است وهم در عملكرد؛ زيرا در هر انقلابي بعد از پيروزي، نياز به انسان هايي است كه معتدل و ميانه رو بوده و در تصميمگيريها و اِعمال سياست تند رو نباشند؛ بر اين اساس بايد در كابينه از افراد با تجربه و متخصّص بهره گرفته شود.

افرادي كه در دولت موقت گزينش شده بودند، داراي اين ويژگيها بودند. طرفداران اين رويكرد كه معمولاً نهضت آزادي و ليبرالها بوده و هستند، عقيده دارند كه اگر به دولت موقت فرصت داده ميشد برنامههاي خويش را اعمال كند، امروزه ايران در ابعاد گسترده پيشرفت نموده و برخي از مشكلات مانند جنگ و انزوايي ايران در صحنههاي بين المللي، به وجود نميآمد، مضافاً بر اين كه در روابط بين الملل ميتوانست از سياستهاي تنش زدايي بهره گرفته و با امريكا و اروپا روابط منطقي برقرار نمايد؛ همچنين دولت موقت در صحنههاي داخلي ميتوانست بين همه گروههاي سياسي همگرايي به وجود آورد، همان گونه كه در اوّل انقلاب همگرايي و ائتلاف همه جانبه شكل گرفت.(1)

افرادي كه اين نگرش را مطرح كردهاند، باور دارند كه دولت موقت در عملكرد خود موفق بوده وبايد در كابينههاي بعدي از آنها استفاده ميشد.

ب) ديدگاه مخالف:

طرفداران اين نگرش باور دارند كه دولت موقت هم در گزينش اعضاي خود موفق نبود و هم در عملكرد و انجام مأموريت و وظايف، زيرا به عقيده آنان تمام اعضاي كابينه دولت موقت را افرادي از نهضت آزادي و جبهه ملي تشكيل داده و افراد انقلابي و ديگر گروهها و احزاب در آن حضور نداشتند، مضافاً بر اين كه در كابينه دولت موقت جوانان نيز نبودند امام طي حكمي به مهندس بازرگان(2) وي را مأموريت داد در انتصاب مسئولان دولتي روابط حزبي و بستگي به گروه خاص در نظر گرفته نشود و زمينه رفراندوم و تشكيل مجلس را فراهم كند،(3) حال آن كه همه اعضاي كابينه از ميان ليبرالها و ملّي گرايان طرفداران مصدق بودند و حتي يك نفر از غير جبهه ملي و نهضت ملي گزينش نشده بود.(4)

در مورد انجام رفراندوم جمهوري اسلامي هم بر خلاف نظر رهبر انقلاب و مردم ميخواستند عمل كنند. رهبر و مردم جمهوري اسلامي را ميخواستند، ولي دولت موقت جمهوري دموكراتيك اسلامي را مطرح نمود؛ از اين رو امام با قاطعيت اعلام كرد: من به جمهوري اسلامي رأي ميدهم. نه يك كلمه زياد و نه يك كلمه كم.(5)

عملكرد دولت موقت در قبال غائله كردستان، برخورد با افراد ساواكي و دست نشاندگان رژيم سابق بسيار ضعيف بود؛ زيرا مردم انتظار داشتند در برابر جنايتكارانِ رژيم سابق قاطعانه برخورد شود و غائله كردستان حل گردد. ضعف دولت موقّت در برابر جريان كردستان به گونهاي بود كه امام را وادار به دخالت نمود و به ارتش دستور داد كه غائله كردستان را بخواباند.

از سوي ديگر دولت موقت با هر گونه قطع رابطه با امريكا مخالف بود و باور داشت كه نبايد با امپرياليسم امريكا مخالفت كنيم. اين در حالي بود كه امام، مردم و چهرههاي انقلابي، امريكا را شريك جرم شاه ايران دانسته و خواستار قطع روابط با آن بوده و باور داشتند كه بايد مستشاران امريكايي از ايران خارج شوند.

مضافاً بر اين كه دولت موقت با صدور انقلاب مخالف بود، چنان كه ابراهيم يزدي گفت: ما قصد صادر كردن انقلاب را نداريم.(6) حال آن كه امام فرمود: انقلابمان را به تمام دنيا صادر ميكنيم.(7)

اختلاف و تضاد ميان دولت موقت از يك طرف و رهبر انقلاب و مردم انقلابي از طرف ديگر موجب شد كه دولت موقت استعفا دهد.

ج) ديدگاه معتدل

طرفداران اين نگرش باور دارند كه دولت موقت در برخي از سياستها و عملكرد خويش موفق و در برخي از آنها ضعيف بوده است. گزينش افراد با تجربه و ميانه رو در مقطع حساس بعد از انقلاب يك ضرورت بود، زيرا بعد از انقلاب جامعه نياز به تثبيت حكومت و سياست تنش زدايي داشت كه اين دو شاخصه با بهرهگيري از همان نيروهايي امكانپذير بود كه در دولت موقت وجود داشتند. شايد بر همين اساس بود كه امام مهندس بازرگان را به عنوان نخست وزير موقت تعيين كرد و وي را مأمور تشكيل دولت موقت نمود. از سوي ديگر دولت موقت با فرصت محدودي كه داشت نميتوانست همه مشكلات را حل كند و سياست هايي را اتخاذ كند كه همه اهداف انقلاب تحقق پيدا كند؛ ولي در عين حال دولت موقت هم در تشكيل دولت موقت ضعف داشت و هم در عملكرد؛ زيرا همان گونه كه در يك كابينه به افراد ميانه رو و با تجربه نياز هست، به افراد انقلابي و جهادگر و جوان نيز نياز هست. دولت موقت ميتوانست در كنار نيروهاي باتجربه و ميانه رو از نيروهاي انقلابي و مذهبي نيز بهره گرفته و در كابينه تعادل ايجاد كند.

عدم حضور نيروهاي انقلابي در كابينه موجب شد كه دولت موقت در برابر ضد انقلاب، امريكا، ساواك و سران رژيم سابق، سياستهاي مورد قبول امام و مردم اتخاذ نكند، مضافاً بر اين كه دولت موقت بر خلاف دستور امام تمام اعضاي كابينه را از نهضت آزادي و جبهه ملي انتخاب كرده بود. از سوي ديگر دولت موقت با فرصت نه ماه خود ميتوانست بهتر عمل كند و رضايت مردم و امام را جلب كند كه متأسفانه اين گونه عمل نكرد.

به نظر ميرسد رويكرد سوم واقع بينانهتر باشد و بر اساس همين رويكرد است كه در برخي از كابينهها و مسئوليّتها از بعضي اعضاي كابينه دولت موقت استفاده شد. برخي از آنها در كابينه شهيد رجايي نيز حضور داشتند، ولي عملكرد ضعيف و سياست آنان نسبت به انقلاب و نظام اسلامي موجب شد كه در مراحل بعد از آنها بهرهگيري نشود.

در خصوص اين كه چه تعداد از اعضاي دولت موقت زنده هستند و يا از دنيا رفتهاند بايد گفت: برخي از آنها مانند مهندس بازرگان، دكتر سحابي و داريوش فروهر، از دنيا رفتهاند و برخي از آنها مانند ابراهيم يزدي، صباغيان و امير انتظام زنده هستند.

پي نوشتها:

1. دكتر غلام علي صفاريان و ديگران، سقوط دولت بازرگان، از ص 21 به بعد.

2. صحيفه نور، ج 5، ص 27.

3. منوچهر محمّدي، تحليلي پيرامون انقلاب اسلامي، ص 162.

4. شوراي انقلاب و دولت موقّت، ص 35.

5. صحيفه نور، ج 5، ص 181.

6. مواضع نهضت آزادي در برابر انقلاب اسلامي، ص 27.

7. صحيفه نور، ج 12، ص 285 - 284.